ทำไมบางคนถึงติดไลก์และคำชื่นชมในโลก โซเชียล
ยุคนี้คงปฏิเสธไม่ได้ว่าโลก โซเชียล กลายเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตประจำวันของเราไปแล้ว ตั้งแต่ลืมตาตื่นจนถึงเข้านอน หลายคนใช้เวลาส่วนใหญ่ไปกับการเลื่อนหน้าจอ ดูรูปภาพ อ่านข้อความ หรือโพสต์เรื่องราวของตัวเอง และเมื่อมีคนเข้ามากดไลก์ คอมเมนต์ หรือแชร์ มันก็ทำให้เรามีความสุขอย่างบอกไม่ถูก แต่เคยสงสัยไหมว่าทำไมเราถึงรู้สึกดีขนาดนั้น และทำไมบางครั้งเราถึงโหยหาการยอมรับบนโลกออนไลน์ จนกลายเป็นความทุกข์ในโลกแห่งความจริงไปเสียได้
โดปามีน สารแห่งความสุขที่เปลี่ยนเราให้เป็นนักล่าไลก์
เมื่อเราโพสต์รูปสวยๆ หรือข้อความโดนๆ แล้วมีคนเข้ามากดไลก์หรือแสดงความคิดเห็น สิ่งที่เกิดขึ้นในสมองของเราก็คือการหลั่งสารสื่อประสาทชนิดหนึ่งที่เรียกว่า โดปามีน (Dopamine)
โดปามีนคืออะไร
มันเปรียบเสมือนรางวัลเล็กๆ ที่สมองมอบให้เราเมื่อเราทำอะไรบางอย่างที่น่าพอใจ อย่างเช่น การกินอาหารอร่อยๆ การออกกำลังกาย หรือแม้แต่การได้รับคำชมจากคนอื่น เมื่อโดปามีนหลั่งออกมา มันจะทำให้เรารู้สึกดี มีความสุข และอยากทำพฤติกรรมนั้นซ้ำๆ เพื่อให้ได้ความรู้สึกดีๆ แบบนั้นอีกครั้ง ลองนึกภาพตามนะครับ
- โพสต์รูป – คุณโพสต์รูปที่คิดว่าสวยมากๆ ลงบน Instagram
- ได้รับไลก์ – เริ่มมีคนเข้ามากดไลก์รัวๆ
- โดปามีนหลั่ง – สมองรับรู้ว่า การโพสต์รูปนี้ทำให้เราได้รับความสนใจและคำชื่นชม จึงหลั่งโดปามีนออกมา
- วงจรรางวัลทำงาน – คุณรู้สึกดี มีความสุข และจดจำความรู้สึกนั้นได้
- อยากได้อีก – คุณเริ่มอยากโพสต์รูปใหม่ๆ บ่อยขึ้น เพื่อให้ได้รับไลก์และความรู้สึกดีๆ แบบนั้นอีก
นี่แหละครับคือ วงจรรางวัล (Reward Circuit) ที่ทำให้เราติดพฤติกรรมการใช้โซเชียลมีเดียโดยไม่รู้ตัว เราถูกโปรแกรมให้แสวงหาความพึงพอใจจากยอดไลก์และคอมเมนต์ จนบางครั้งกลายเป็นความต้องการที่ขาดไม่ได้เลยทีเดียว
เมื่อยอดไลก์คือการยอมรับทางสังคม
ในทางจิตวิทยา มนุษย์เป็นสัตว์สังคมที่ต้องการการยอมรับ การเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม และการได้รับความสนใจจากผู้อื่น
ความต้องการเป็นที่ยอมรับ (Social Acceptance)
เมื่อมีคนกดไลก์หรือแสดงความคิดเห็นเชิงบวก นั่นหมายความว่าพวกเขาเห็นด้วย ชื่นชม และยอมรับในสิ่งที่เราเป็น สิ่งที่เราทำ หรือสิ่งที่เราคิด ความรู้สึกนี้ตอบสนองความต้องการพื้นฐานในตัวเราได้เป็นอย่างดี
การเปรียบเทียบทางสังคม (Social Comparison)
ในโลก โซเชียล เรามักจะเห็นชีวิตด้านดีๆของคนอื่น ไม่ว่าจะเป็นรูปภาพสวยๆ ที่ไปเที่ยวหรูๆ หรือความสำเร็จในหน้าที่การงาน สิ่งเหล่านี้ทำให้เราเกิดการเปรียบเทียบ และทำให้เราต้องการที่จะแสดงให้คนอื่นเห็นว่าชีวิตของเราก็ ดีไม่แพ้กัน เพื่อให้ตัวเองรู้สึกมีคุณค่า
ความกลัวการถูกทอดทิ้ง (Fear of Missing Out – FOMO)
เมื่อเห็นคนอื่นได้รับความสนใจมากๆ เราก็กลัวว่าจะถูกลืมหรือถูกทิ้งไว้ข้างหลัง ทำให้เรายิ่งต้องพยายามโพสต์เรื่องราวของตัวเองให้บ่อยขึ้น เพื่อไม่ให้ตกเทรนด์หรือถูกมองข้ามไป พฤติกรรมเหล่านี้อาจจะดูเป็นเรื่องปกติ แต่ถ้ามันเริ่มมากเกินไปจนกลายเป็นความต้องการที่ควบคุมไม่ได้ มันก็อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตได้
ด้านมืดของความสุขจากโลกออนไลน์
แน่นอนว่าการได้ไลก์และคำชื่นชมมันให้ความสุข แต่ถ้าเราติดกับความรู้สึกนั้นมากเกินไป มันก็อาจจะนำไปสู่ปัญหาเหล่านี้ได้ครับ
- สูญเสียความสุขในโลกแห่งความจริง – เมื่อเรามุ่งความสนใจไปที่การได้รับคำชมจากคนแปลกหน้าบนโลกออนไลน์มากเกินไป เราอาจจะละเลยความสุขเล็กๆ น้อยๆ ที่อยู่รอบตัว เช่น การได้ใช้เวลากับครอบครัว เพื่อนฝูง หรือแม้แต่การทำกิจกรรมที่เราชื่นชอบจริงๆ
- คุณค่าในตัวเองผูกติดกับยอดไลก์ – เราอาจจะเริ่มรู้สึกว่าคุณค่าในตัวเราขึ้นอยู่กับจำนวนไลก์และคอมเมนต์ที่ได้รับ ถ้าโพสต์ไหนได้ไลก์น้อย ก็จะรู้สึกแย่ รู้สึกไม่ดีพอ ซึ่งความรู้สึกนี้ไม่มั่นคงและทำให้เราไม่มีความสุขอย่างแท้จริง
- ความสัมพันธ์ที่ตึงเครียด – เมื่อเราต้องการการยอมรับจากคนที่ไม่รู้จัก แต่กลับแสดงท่าทีไม่พอใจใส่คนรอบข้าง หรือคนที่เห็นต่างกับเรา มันก็จะส่งผลเสียต่อความสัมพันธ์ในโลกแห่งความจริง ทำให้คนใกล้ตัวรู้สึกไม่ดี และอาจทำให้ความสัมพันธ์นั้นพังทลายได้
ทำอย่างไรเมื่อติดกับดัก โดปามีน บนโซเชียล
- ตระหนักรู้ – สิ่งแรกที่ต้องทำคือการยอมรับว่าเรากำลังติดกับความรู้สึกนั้นอยู่ ลองสังเกตพฤติกรรมของตัวเอง เช่น ทุกครั้งที่โพสต์อะไร ต้องคอยกลับมาเช็กยอดไลก์อยู่เสมอหรือไม่
- จำกัดเวลาการใช้โซเชียล – ตั้งกฎให้ตัวเอง เช่น เข้าใช้โซเชียลได้แค่วันละ 1-2 ชั่วโมง หรือปิดการแจ้งเตือนเพื่อไม่ให้ถูกรบกวนตลอดเวลา
- ให้ความสำคัญกับความสุขในโลกแห่งความจริง – หันมาให้เวลากับสิ่งที่เราชอบทำจริงๆ เช่น อ่านหนังสือ ดูหนัง ฟังเพลง หรือออกไปเจอเพื่อนที่ไม่ได้คุยกันนาน
- ฝึกการยอมรับตัวเอง – ฝึกที่จะเห็นคุณค่าในตัวเองโดยไม่ต้องให้ใครมาบอก ไม่ต้องพึ่งพายอดไลก์หรือคอมเมนต์จากคนอื่น
โซเชียล มีเดียเป็นเครื่องมือที่ยอดเยี่ยม ถ้าเราใช้มันอย่างถูกวิธี แต่ถ้าเราปล่อยให้มันเข้ามาควบคุมความสุขและความรู้สึกของเรามากเกินไป มันก็อาจกลายเป็นดาบสองคมที่ทำร้ายเราได้เช่นกันครับ